اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات مختلف صنوبر بر عملکرد آن در مراحل اولیه رشد

انتخاب مستقیم کلن‌های برتر به منظور توسعه کشتزارهای صنوبر مبتنی بر ارزیابی محصول (تولید چوب) است. در برخی موارد به سبب محدودیتهای موجود در رویشگاه که موجب عدم تولید مناسب می‌گردد، امکان استفاده از این روش میسر نیست. بنابراین انتخاب غیر مستقیم با مطالعه سایر صفات فنوتیپی همبسته با محصول می تواند مفید باشد. در این تحقیق، آزمون Path برای برخی از صفات مورفولوژیکی و رویشی در سالهای 1379و1380 بر روی کلن‌های صنوبر یک و دو ساله انجام گرفت. صفات اندازه گیری شده بر روی 5 پایه منفرد در هر واحد آزمایشی شامل تعداد برگ، سطح برگ، سطح کل برگها، طول پهنک، حداکثر پهنای برگ، نسبت پهنا به طول برگ، طول دمبرگ، عمق دندانه برگ، تعداد رگبرگ، تعداد شاخه، طول شاخه، قطر شاخه، قطر ساقه، نسبت قطر ساقه به قطر شاخه، زاویه شاخه، ارتفاع، تعداد ریشه، طول ریشه، تعداد برگ نوظهور و زنده مانی بوده است. بعد از حصول نتایج تایید کننده وجود تفاوتهای معنی دار بین گونه ها و کلن های آنها برای صفات مورد بررسی، آزمون Path  در مورد داده‌های فوق انجام گردید. این آزمون برای صفت ارتفاع به عنوان متغیر وابسته نشان داد که صفات تعداد شاخه و زاویه شاخه دارای اثرات مستقیم قابل توجه بر روی متغیر مستقل (ارتفاع) هستند. تعداد شاخه اثر مستقیم منفی زیادی بر روی ارتفاع نشان داد، اما اثر غیر مستقیم آن بر روی ارتفاع از طریق سایر متغیر‌های مستقل، مثبت بود که در نتیجه آن یک اثر کل منفی به میزان 554/0- بر روی ارتفاع حاصل شد. تعداد برگ دارای اثر مستقیم مثبت زیاد بر روی ارتفاع بود. نسبت قطر شاخه به قطر ساقه دارای بالاترین اثر کل منفی بر روی ارتفاع بود و در نتیجه قطر ساقه دارای بیشترین اثر مستقیم مثبت بر روی ارتفاع بود. زنده مانی از طریق سایر صفات مستقل، دارای اثر غیر مستقیم مثبت زیاد بر روی ارتفاع بود، طوری که اثر مستقیم منفی آن بر روی ارتفاع را صورت اثر کل با میزان 667/0 تعدیل نمود. طول شاخه اثر مستقیم منفی زیادی را بر ارتفاع نشان داد، اما این متغیر از طریق اثرات مثبت زیادی سایر صفات مستقل یک اثر کل مثبت زیاد را بر روی ارتفاع ایجاد نمود. در هر حال، سطح کل برگها با اثر مستقیم مثبت زیاد و نیز اثرات غیر مستقیم مثبت زیاد بر روی ارتفاع مؤثرترین صفت بر روی ارتفاع بود که می تواند به عنوان بهترین شاخص بر روی ارتفاع در کلن‌های این  مطالعه معرفی شود. این نتیجه دارای ارزش زیادی خواهد بود، به ویژه زمانی که تعداد زیادی از کلن‌ها در مراحل اولیه برنامه های کشت صنوبر وجود داشته باشند قابل توصیه است.